Ο Ρόλος της βέργας / truss rod στα Μουσικά Όργανα

   Σε αυτό το άρθρο θα αναλύσουμε το λόγο ύπαρξης της βέργας ή αλλιώς truss rod (στην αμερικάνικη ορολογία) στα μουσικά όργανα, καθώς αποτελεί μια από τις συχνότερες ερωτήσεις που δεχόμαστε, όπως επίσης και γιατί είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ρύθμιση ή setup του οργάνου. Ακόμη, η ύπαρξη ή μη αυτής σε ορισμένες περιπτώσεις παίζει σημαντικό ρόλο στην τελική επιλογή του οργάνου αφού όπως σχεδόν σε όλα τα πράγματα στη ζωή, υπάρχουν τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά.

Ο Λόγος Ύπαρξης

Ξεκινώντας θα σας ζητήσουμε να χρησιμοποιήσετε τις φυσικές σας γνώσεις. Αυτό γιατί στην πλειοψηφία των οργάνων ασκούνται δυνάμεις και πιέσεις και το όλο σενάριο κατασκευής τους αφορά την ισορροπία μεταξύ αυτών των δυνάμεων. Στην κιθάρα, για παράδειγμα, ασκείται μια μεγάλη πίεση, αυτή των χορδών (μπορούν να σηκώσουν έως και 10 kg έκαστη). Από τη στιγμή, λοιπόν, που η μια πλευρά (γέφυρα) είναι σταθερή και αμετάβλητη, έχουμε ένα μετατοπισμό στο μανίκι του οργάνου. Κατασκευαστικά δίνεται μια συγκεκριμένη κλίση, ώστε όταν τοποθετούνται οι κατάλληλες χορδές να έρχεται σχεδόν σε ευθεία. Τι συμβαίνει όμως αν τοποθετηθούν πιο χοντρές ή λεπτές χορδές από ότι πρέπει ή αν χαλαρώσουν τα ξύλα του οργάνου από την πολυκαιρία; Αυτό το πρόβλημα ήρθε να καλύψει το truss rod.

Που Συναντάται

Η βέργα συναντάται σε διάφορα έγχορδα μουσικά όργανα ανά τον κόσμο, συνήθως σε μοντέρνα, όπως η ηλεκτρική, ακουστική και ηλεκτροακουστική κιθάρα, το ηλεκτρικό και ακουστικό μπάσο. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχουν κάνει δειλά την εμφάνιση τους και κλασικά όργανα που διαθέτουν truss rods (π.χ. κλασικές κιθάρες) και αποτελούν όργανα κατασκευής από νεότερες εταιρίες του χώρου. Τέλος, η βέργα έχει υιοθετηθεί και σε δικά μας παραδοσιακά μουσικά όργανα ως στοιχείο κατασκευής, όπως το μπουζούκι.

Υλικά Κατασκευής και Δομή

Μια συνηθισμένη βέργα κατασκευάζεται από (stainless) ατσάλι ενώ μιας καλύτερης ποιότητας από χαλκό. Αυτά τα υλικά είναι επιλεγμένα έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις αλλαγές στις καιρικές συνθήκες (υγρασία, απότομες αλλαγές στη θερμοκρασία κλπ) προστατεύοντας κατ' επέκταση τα ξύλα του οργάνου από φθορές. Συνεπώς, μουσικά όργανα με ύπαρξη βέργας είναι δυνατόν να ρυθμιστούν και να επανέλθουν στην αρχική τους κατάσταση, αν έχουν επηρεαστεί από τους παραπάνω παράγοντες. Τοποθετείται από τη βάση του μάνικου ή μπράτσου ή λαιμού του οργάνου έως και το τέλος της ταστιέρας ανάμεσα στο εξωτερικό ξύλο του μπράτσου και την ταστιέρα. Στην άκρη της διαθέτει ένα βιδωτό αντάπτορα (trussrod nut) ο οποίος μας δίνει την πολυπόθητη δυνατότητα κίνησης ώστε να ρυθμιστεί ακριβώς στο σημείο που επιθυμούμε και βρίσκεται στο κεφάλι ή κλειδοκράτορα ή head του οργάνου.

Λειτουργικότητα

Ο τρόπος κίνησης  και παράλληλα  λειτουργίας της  (που προκαλεί πολύ συχνά απορίες) αφορά μόνο το "μπρος-πίσω" του μανικιού ή neck του οργάνου και όχι το "αριστερά-δεξιά".

Αν ακούσετε τον τεχνικό σας να λέει ότι το μπράτσο "έχει πάρει" δεξιά ή αριστερά δυστυχώς η εκτίμηση δεν είναι η ευνοικότερη... Αν λοιπόν φτάσει ένα μουσικό όργανο στο σημείο που παρουσιάζει η φωτογραφία αριστερά οι λύσεις πλέον είναι περιορισμένες και αποτελούνται από τοποθέτηση του μπράτσου σε φούρνο με την ελπίδα να επανέλθει αφού του ασκηθούν οι σωστές πιέσεις ή αντικατάστασή του.

Pros and Cons

Όπως μπορεί πολύ εύκολα ο καθένας να καταλάβει όλα τα παραπάνω αποτελούν τη θετική πλευρά της ύπαρξης της βέργας αφού δίνει τη δυνατότητα να ρυθμιστεί το μουσικό όργανο και να γίνει "σαν καινούριο" όπως πολύ techs ισχυρίζονται. Υπάρχουν όμως και οι όχι τόσο θετικές φωνές που κυρίως αφορούν τα κλασικά κι ελληνικά παραδοσιακά όργανα. Ο κύριος λόγος είναι ότι η ύπαρξη της "βαραίνει" το όργανο και αναγκαστικά προκαλεί πιο χοντροκομμένες κατασκευές που κόβουν από τον ήχο και συχνά προκαλούν δυσκολία στο παίξιμο. Επίσης, όλες οι προαναφερθείσες ρυθμίσεις που απαιτούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα δε χρειάζονται, αφού το όργανο σκευρώνει πολύ πιο δύσκολα από τη στιγμή μη ύπαρξης στο εσωτερικό του ενός υλικού που προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες. Αυτή η άποψη έχει μεγάλη δόση αλήθειας, αλλά τελικά καταλήγουμε στο κατασκευαστικό κομμάτι (ποιότητα ξύλων που έχουν χρησιμοποιηθεί και φυσικά "το χέρι του κατασκευαστή"), κάτι που δε θα συζητηθεί σε αυτό το blog.

Ιδιάζουσες Περιπτώσεις

Ολοκληρώνοντας το άρθρο για τα truss rods αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχουν διαφορετικές νοοτροπίες λειτουργίας των truss rods, όπως και διαφορετικές νοοτροπίες κατασκευής μανικιών. Για παράδειγμα, και όσον αφορά το πρώτο σκέλος, υπάρχουν τα 2-way truss rods που επιδέχονται ρύθμισης προς 2 μεριές, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά, που ρυθμίζονται προς μια, ενώ όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, υπάρχουν μουσικά όργανα που διαθέτουν 2 truss rods, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να κάνουμε ξεχωριστή ρύθμιση για την περιοχή των πρίμων και των μπάσων και συναντώνται κυρίως σε 5άχορδα κι 6άχορδα μπάσα.